Σάρκωση του Λόγου και ανάσταση του ανθρώπου

Σάρκωση του Λόγου και ανάσταση του ανθρώπου

Απόσπασμα από το βιβλίο του π. Π. Μπρούσαλη, σχετικά με την θεολογία του αγίου Γρηγορίου Νύσσης για την σχέση της σάρκωσης του Θεού Λόγου και της ανάστασης του ανθρώπου.

Από το βιβλίο «Μυστική Θεολογία», σελ. 22-25.

Επειδή λοιπόν θεληματικά υποδουλώθηκε ο άνθρωπος, «αυτομολήσας» προς το αντίπαλο στρατόπεδο, θεληματικά έπρεπε και να επιστρέψει, γιατί το σχέδιο του Θεού είναι η εξομοίωση του ανθρώπου με τον Πλάστη του. Γι’ αυτό εκείνος ανέλαβε και θέωσε την ανθρώπινη φύση. Και έτσι αυτό που χάθηκε στο πρόσωπο του Αδάμ, ανακτάται δια μέσου του δεύτερου Αδάμ, του Χριστού. 

Το δεύτερο σημείο που πρέπει να εξετάσουμε τώρα είναι οι συνέπειες της πτώσης του ανθρώπου στην αμαρτία και ειδικότερα σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα. Πριν από την πτώση μετείχε και αυτό στη μακαριότητα και στολίζονταν με την απάθεια και την αφθαρσία. Μετά την πτώση βυθίστηκε στην αθλιότητα των παθών, έγινε φθαρτό και θνητό. 

Όπως είπαμε και πιο πριν ο θάνατος κατά τον άγιο Γρηγόριο δεν είναι τιμωρία, αλλά μέσον θεραπείας και ανόρθωσης. Είναι ένας τρόπος για την οριστική απαλλαγή του ανθρώπου από την αμαρτία. Αυτό όμως είναι οπωσδήποτε καλό, αλλά αποτελεί την αρνητική μόνο πλευρά, αφού δεν αποκαθιστά τον άνθρωπο στην αρχική του κατάσταση. Γι’ αυτό ο Χριστός προσέλαβε και ένωσε στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που βρισκόταν εξαιτίας του θανάτου σε κατάσταση διάλυσης. Επανένωσε τα διαχωρισμένα συστατικά του ανθρώπου σαν με μία κόλλα, δηλαδή με τη δύναμη της θεότητας, και συνήρμοσε σε μία αδιάσπαστη ενότητα αυτά που είχαν χωρισθεί. Αυτό είναι η ανάσταση: «η των συνεζευγμένων μετά την διάλυσιν επάνοδος εις αδιάλυτον ένωσιν, αλλήλοις συμφυομένων», για να ανακληθεί η αρχική χάρη στον άνθρωπο και για να επανέλθουμε στην αιώνια ζωή (ΒΕΠ. 68,404). 

Γίνεται φανερό από το απόσπασμα που παραθέσαμε, ότι για τον άγιο Γρηγόριο η Σάρκωση και η Ανάσταση του Κυρίου βρίσκονται πολύ κοντά η μία με την άλλη, με την έννοια του σκοπού στον οποίο απέβλεπαν. Η Σάρκωση είναι η ένωση του Υιού και Λόγου με την πεσμένη ανθρώπινη φύση, η οποία είχε καταλήξει στον θάνατο. Επομένως ο Χριστός αναδέχτηκε το θάνατο ως ανάγκη, αφού εσαρκώθη: «Τον γαρ άπαξ μετασχείν εγνωκότα της ανθρωπότητος (της ανθρωπίνης φύσης) δια πάντων έδει γενέσθαι των ιδιωμάτων της φύσεως». Και επειδή η ανθρώπινη φύση περικλείεται από δύο όρια, της γέννησης και του θανάτου, αν ο Χριστός έφθανε μόνο στο ένα από αυτά και όχι και στα δύο, η πρόθεσή του θα έμενε ημιτελής και ανεκπλήρωτη, εφόσον δεν θα πλησίαζε και «του ετέρου των ιδιωμάτων της φύσεως ημών». Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Σάρκωση έγινε για τον θάνατο, αλλά το αντίθετο· «ο θάνατος παρελήφθη χάριν της γενέσεως». Και αυτό είναι ευνόητο. Γιατί «ο αεί ων» δεν αναδέχεται τη σωματική γέννηση, επειδή είχε ανάγκη της ζωής, αλλά επειδή ήθελε να ανακαλέσει τον άνθρωπο από το θάνατο στη ζωή. Γι’ αυτό και άπλωσε το χέρι στον πεσμένο άνθρωπο, και τόσο μόνο πλησίασε το θάνατο, «όσον άψασθαι της νεκρότητος και δούναι τη φύσει αρχήν της αναστάσεως» με το δικό του Σώμα, «όλον συναναστήσας τον άνθρωπον» (ΒΕΠ. 68, 420-421). Γιατί όπως ακριβώς η αρχή του θανάτου ξεκίνησε από ένα, τον Αδάμ, και απλώθηκε σ’ ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, έτσι και «η αρχή της αναστάσεως δι’ ενός (του Χριστού) διατείνει επί πάσαν την ανθρωπότητα» (ΒΕΠ. 68, 404). 

Αυτή η αλήθεια, που αναφέρεται στην ενότητα του ανθρωπίνου γένους, τονίζεται ιδιαίτερα από τον άγιο Γρηγόριο: «Εν ενί σώματι όλον το πλήρωμα της ανθρωπότητος» περιέκλεισε ο Θεός και όχι μόνο σε ένα πρόσωπο, «αλλ’ εφ’ άπαν το γένος η τοιαύτη διήκει δύναμις» του κατ’ εικόνα (ΒΕΠ. 65Α, 50-51). Συνεπώς στο πρόσωπο του Χριστού ενώθηκε με τη θεότητα όλο το ανθρώπινο γένος και με όλα τα συστατικά του, δηλαδή με την ψυχή και το σώμα. Επειδή πολλοί συνέχεαν τότε τους όρους φύση και υπόσταση ο άγιος Γρηγόριος δηλώνει κατηγορηματικά ότι η ανθρώπινη φύση είναι μία ενώ οι υποστάσεις πολλές. Η λέξη υπόσταση «επιδέχεται τον διαμερισμόν» και εμφανίζεται ως σύνολο. «Η δε φύσις εστίν αυτή προς εαυτήν ηνωμένη και αδιάτμητος ακριβώς μονάς», χωρίς να αυξάνει με προσθήκη ούτε να μειώνεται με αφαίρεση, «αλλ’ όπερ εστίν ούσα και εν διαμένουσα» ακόμη και όταν εμφανίζεται μέσα στο πλήθος. Παραμένει «άσχιστος και συνεχής και ολόκληρος» και δεν διαιρείται στα επί μέρους πρόσωπα και στις επί μέρους υποστάσεις που μετέχουν σ’ αυτήν (ΒΕΠ. 68, 173). 

Το τελευταίο σημείο τονίζεται ιδιαίτερα από τον άγιο Γρηγόριο με τρόπο πολύ παραστατικό. Ο άνθρωπος είναι χαμένο πρόβατο που απομακρύνθηκε από τα ενενήντα εννέα, τα αγγελικά πνεύματα. Ο Χριστός, ο καλός ποιμήν, ήλθε για να αναζητήσει και να βρει το χαμένο πρόβατο. Το βρίσκει και το παίρνει στους ώμους του όλο το πρόβατο, και όχι μόνο το δέρμα, επειδή «η πλάνη του προβάτου ουκ εν μέρει ην, αλλ’ επειδή όλον απεφοίτησε, και όλον επανάγεται». Γιατί άνθρωπος δεν είναι μόνο το σώμα, «αλλ’ το εξ αμφοτέρων συγκείμενον». Γι’ αυτό «αναλαμβάνει επί των ιδίων ώμων όλον το πρόβατον, ου μόνην την του προβάτου δοράν, ίνα άρτιον ποιήση τον του Θεού άνθρωπον, ανακραθέντα προς την θεότητα δια ψυχής και σώματος» (ΒΕΠ. 68, 226.139). Εξυπακούεται βέβαια ότι αυτή η ανάκραση έγινε κατά τρόπο ασύγχυτο και άτρεπτο.

Ο Χριστός με την ανάσταση «ωδοποίησε πάση σάρκι την εκ νεκρών ανάστασιν, καθ’ ότι ουκ ην δυνατόν κρατείσθαι υπό της φθοράς τον αρχηγόν της ζωής» (Μ. Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία του, ευχή της Αναφοράς) και έγινε πρωτότοκος εκ των νεκρών, δίνοντας τη δυνατότητα της αναστάσεως στον κάθε άνθρωπο. Η απόκτηση αυτού του αγαθού γίνεται με τη συμμετοχή στα μυστήρια του βαπτίσματος και της Θείας Ευχαριστίας. Η περί των μυστηρίων διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της θεολογίας του. Η δύναμη του χριστιανισμού δεν έγκειται σε καλοδιατυπωμένες φιλοσοφικές θεωρίες, αλλά στην πίστη που οδηγεί «εις κοινωνίαν των μυστικών συμβόλων (των μυστηρίων) και εθών», γιατί με αυτά «κυρούται το της ευσεβείας μυστήριον και τη κοινωνία των μυστικών εθών και συμβόλων κρατύνεται η σωτηρία» (ΒΕΠ. 68,76). 

Αναρτήθηκε από Stelios Bafitis στις 7:34 μ.μ.